ၾသကာသဘုရားရွိခိုးဆုိရုိးသည္အလြန္ေရွးက်ေသာဆုိရုိးျဖစ္၍ဗုဒၵဘာသာ၀င္တုိ႔အဖို႔ ေက်း
ဇူးအထူးမ်ားလွေပသည္။ ပုဂံေခတ္က အရွင္အရဟံေရးသားခ်ီးျမွင့္ေသာဆိုရုိးျဖစ္ေၾကာင္းအမ်ား
ကပင္ လက္ခံယုံၾကည္ထားၾကသည္။ ၾသကာသအဓိပၸာယ္ႏွင့္ သမုိင္းေၾကာင္းကို ျမန္မာ့စြယ္စုံ
က်မ္း အတြဲ၁၅တြင္ ရွင္းျပထားသည္ ၾကည့္ရႈပါ။
အဟံဘေႏၱ ဟူေသာ သီလေတာင္းပါဠိကုိ အင္း၀ေခတ္ သာလြန္မင္းတရားလက္ထက္ဓါး
မကူးဆရာေတာ္ဟုတြင္ေသာ ေတာင္ဖီလာဆရာေတာ္က ေရးသားခဲ့ေၾကာင္း ဆရာစဥ္ဆက္ အမိန္႔ရွိ္၍ သိရပါသည္။
အပါယ္ေလးပါ အဓိပၸါယ္
ခ်မ္းသာကင္း၍ ကုသုိလ္္ေကာင္းမူ ျပဳခြင့္မရေသာ အရပ္ကုိ အပါယ္ဟုေခၚပါသည္။
(အပါယ= အပ+အယ၊ အယ= ခ်မ္းသာ + အပ= ကင္းျခင္း)
၁။ ငရဲ = ခ်မ္းသာသုခ ေ၀းကြာ၍ ဒုကၡအတိျပီးေသာ ဘုံဌာန၊
၂။ တိရစၦာန္ = မဂ္၊ ဖိုလ္မကပ္ ေထာင့္ျဖတ္ဖီလာသြားလာတက္ေသာ သတၱ၀ါ။
၃။ ျပိတၱာ = ခ်မ္းသာအေပါင္းမွ ေ၀းကြာေသာ သတၱ၀ါ ။
၄။ အသုရကာယ္ = နတ္မ်ားကဲ့သို႔ မရဲရင့္ မတင့္တယ္ မေတာက္ပေသာ သတၱ၀ါ။
ကပ္သုံးပါးအဓိပၸါယ္
ပ်က္စီးျခင္းကို ပါဠိလုိကပၸဟုေခၚသည္။ ျမန္မာလို ကပ္ဟုသုံးႏႈန္းသည္။
၁။ ဒုဗ ၻိကၡႏ ၱရကပ္ = ငက္မြတ္ေဘးေၾကာင့္ ပ်က္စီးျခင္း။
၂။ သတၳႏ ၱရကပ္ = လက္နက္ေဘးေၾကာင့္ ပ်က္စီးျခင္း။
၃။ ေရာဂႏ ၱရကပ္ = ေရာဂါေဘးေၾကာင့္ ပ်က္စီးျခင္း။
ရပ္ျပစ္ရွစ္ပါးအဓိပၸါယ္
၁။ ငရဲ၊ ၂။ တိရစ ၦာန္ ၃ ။ ျပိတၱာ ၄ ။ အသညသတ္ႏွင့္ အရူပျဗဟၼာ၊
၅ ။ ပစၥႏ ၱရစ္အရပ္၊ ၆ ။ မိစ ၦာဒိ႒ိ၊ ၇ ။ ဥာဏ္ပညာမရွိသူ ၈ ။ ဘုရားမပြင့္ရာအခါတြင္
လူျဖစ္ရျခင္း။ (အံ၊ ၃၊ ၆၀)
မွက္ခ်က္။ ။ မဂ္ဖိုလ္ နိဗၹာန္ မရႏိုင္သည္ကုိစြဲ၍ ရပ္ပစ္ရွစ္ပါးဟုေခၚပါသည္။
ရန္သူမ်ဳိးငါးပါး အဓိပၸါယ္
၁။ ေရ၊ ၂။ မီး၊ ၃။ မင္း၊ ၄။ သူခိုး၊ ၅။ အေမြခံအေမြဆုိး၊
၀ိပတၱိတရားေလးပါးအဓိပၸါယ္
၁။ ဂတိ၀ိပတိၱ = အပါယ္ဘုံတြင္ ျဖစ္ရျခင္း၊
၂။ ဥပဓိ၀ိပတၱိ = ရုပ္ဆင္းအဂၤ ါ ခ်ဳိ႕တဲ့ျခင္း၊
၃။ ကာလ၀ိပတၱိ = တရားမေစာင့္သူတို႔၏ လက္ထက္တြင္ ျဖစ္ရျခင္း။
၄။ ပေယာဂ၀ိပတၱိ = အကုသုိလ္တရားကုိသာ အားထုတ္၍ အက်င့္ပ်က္ျခင္း။
မွက္ခ်က္ ။ ။ ေဖါက္ျပန္ခ်ြတ္ယြင္းျခင္းကုိ ၀ိပတၱိဟုေခၚပါသည္။
ဗ်သနတရားငါးပါးအဓိပါၸယ္
၁။ ဥာတိဗ်သန = ေဆြးမ်ဳိးပ်က္စီးျခင္း ။
၂။ ေဘာဂဗ်သန = စည္းစိမ္ပ်က္စီးျခင္း ။
၃။ ေရာဂဗ်သန = ေရာဂါႏွိပ္စက္၍ပ်က္စီးျခင္း။
၄။ ဒိ႒ိဗ်သန = အယူလြဲမွား၍ပ်က္စီးျခင္း။
၅။ သီလဗ်သန = အက်င့္သီလပ်က္စီးျခစ္။
(ပ်က္စီးျခင္းကို ဗ်သနဟုေခၚပါသည္)
မဂ္ = နိဗၹန္ေရာက္ေၾကာင္းျဖစ္ေသာ တရားလမ္း။
ဖိုလ္ = မဂ္၏အက်ဳိးတရား ။
နိဗၹာန္ = ရာဂ ေဒါသ ေမာဟတို႔၏ကင္းရာ ျငိမ္းေအးမႈ ဓာတ္သေဘာ။